Μπροστά στο σταυροδρόμι: Εξέγερση ή ενσωμάτωση; Οι τρείς δρόμοι μετά το Σύνταγμα

Του Γιάννη Κ.

Στο ερώτημα εξέγερση ή ενσωμάτωση, στην σημερινή συγκυρία, πρέπει κανείς να προσδιορίσει τι ακριβώς εννοεί με τον όρο εξέγερση. Ποιά είναι τα βασικά αιτήματα μιας εξέγερσης, και κάτω από ποιές συνθήκες μια εξέγερση μπορεί να θεωρηθεί οτι πετυχαίνει τους στόχους της; Κατ’ αρχήν, να πούμε οτι η εξέγερση είναι ήδη σε εξέλιξη στις πλατείες, παρόλο που έχει έναν, ακόμα, και κατα βάση, ειρηνικό χαρακτήρα. Εξέγερση πρακτικά σημαίνει την κινητοποίηση των πολιτών, πέρα από τα συνήθη θεσμικά-εκλογικά μέσα, με σκοπό την ανατροπή είτε μιας πολιτικής, είτε ενός θεσμικού πλαισίου κανόνων , είτε μιας κυβέρνησης, είτε ενός ολόκληρου πολιτικού, κοινωνικού και οικονομικού συστήματος. Οι παρούσες κινητοποιήσεις στις πλατείες, έχουν αυτό το χαρακτηριστικό, δηλαδή την επιδίωξη της ανατροπής, οπότε είναι στην ουσία εξέγερση, ανεξάρτητα απο την κριτική που τους απευθύνουν διάφοροι επικριτές απο δεξιά κι απο αριστερά.

Απο το τί επιδιώκει όμως να ανατρέψει η εξέγερση των πλατειών εξαρτάται και η επιτυχία ή η ενσωμάτωση αυτού του κινήματος. Θα πρέπει να το τονίσουμε αυτό, γιατί η επιτυχία ή η ενσωμάτωση θα κριθεί με βάση τα αιτήματα που θέτουν οι ίδιοι οι εξεγερμένοι κι όχι φυσικά οι επικριτές τους. Απο ότι φαίνεται ως τώρα λοιπόν, το αίτημα που συσπειρώνει τους περισσότερους, αν όχι όλους, στις πλατείες, άνω, κάτω, αριστερά και δεξιά, είναι η ανατροπή του μνημονίου. Φυσικά σε αυτό το γενικό αίτημα, υπάρχουν διαφοροποιήσεις ως προς το πώς θα επιτευχθεί, και κυρίως τι θα το αντικαταστήσει (θα μιλήσω παρακάτω γι αυτό), αλλά στην ουσία το αίτημα είναι αυτό. Το αίτημα για την αλλαγή του πολιτικού συστήματος, πέρα απο το ότι είναι πολύ θολό και γενικό, είναι και στην ουσία, παράγωγο του αιτήματος για ανατροπή του μνημονίου. Ο κόσμος δηλαδή χρεώνει στο πολιτικό σύστημα το οτι φτάσαμε στο μνημόνιο, και δεν εμπιστεύεται, οι δυνάμεις που δημιούργησαν το πρόβλημα, οτι μπορούν και να το λύσουν. Όμως οι λύσεις για το πολιτικό σύστημα είναι θολές, δεν υφίσταται κάποιο κοινό αίτημα που να τους ενώνει όλους. Αυτό που φαίνεται να επικρατεί σαν άποψη είναι κυρίως να απαλλαγούμε απο το μνημόνιο, κι ύστερα απο το πολιτικό προσωπικό που το στηρίζει. Δεν είναι καθόλου σαφές και καθαρό οτι ο κόσμος, στο σύνολό του, διεκδικεί και ριζική αλλαγή του θεσμικού πλαισίου του πολιτικού συστήματος.

Με αυτή την έννοια επιτυχία αυτού του κινήματος θα είναι η ανατροπή του μνημονίου (1, 2, Μεσοπρόθεσμο κλπ.) και να φύγει η τρόϊκα, και αποτυχία θα είναι η συνέχιση της κηδεμονίας της τρόϊκας με την μια ή την άλλη μορφή. Απο αυτό προκύπτει και η όλη δυσκολία του εγχειρήματος. Στην ουσία ολόκληρο το πολιτικό σύστημα πλήν της αριστεράς, είναι υπέρ των στόχων του μνημονίου, και διαφοροποιούνται μόνο στο “μίγμα της πολιτικής”. Και στην αριστερά την ίδια όμως υπάρχουν διαφοροποιήσεις για την ΕΕ, το Ευρώ κλπ. Στην ουσία αυτό το κίνημα, δεν “εκπροσωπείται” πολιτικά, και γι αυτό και οι φωνές για αυτο-οργάνωση, αυτονομία και άμεση δημοκρατία, έχουν ένα σχετικά σημαντικό βάρος στο εσωτερικό του.

Η κοινωνική και πολιτική γεωγραφία της πλατείας

Σε μια έρευνά της η Κάππα Research ανακάλυψε πως η πολιτική σύνθεση της πλατείας είναι 22% ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ, 14% ψηφοφόροι της ΝΔ, 16% “αριστεροί”, και 22% δεν ανήκουν σε κανένα κόμμα, ενώ οι υπόλοιποι δεν απάντησαν. Βέβαια αυτή η έρευνα μόνο έγκυρη δεν μπορεί να είναι, αφού εξαρτάται απο την ημέρα, την ώρα, το μέρος της πλατείας (και πολλά άλλα) που διεξήχθη κλπ. Όμως είναι αρκετά ενδεικτική. Στην πλατεία το πλήθος είναι πολιτικά και κοινωνικά πολύμορφο. Ένα μέρος του σίγουρα θα ήταν ικανοποιημένο με μια επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου τύπου Σαμαρά, ή μια σωτήρια επέμβαση σχετικής μείωσης των συνεπειών του, τύπου Βενιζέλου. Ακόμα και οι αριστεροί του ΣΥΝ που τώρα μετέχουν, σε μια ενδεχόμενη επαναδιαπραγμάτευση εντός ΕΕ και Ευρώ, από μια κεντροαριστερή κυβέρνηση (“αριστερό” κομμάτι του ΠΑΣΟΚ+ΣΥΝ+ΔΗΜΑΡ) δεν θα είχαν σοβαρές αντιρρήσεις. Αυτές οι λογικές όμως οδηγούν στην ενσωμάτωση. Κι όχι μόνον αυτό, αλλά αυτές οι λογικές τείνουν να χρησιμοποιούν και την πλατεία σαν διαπραγματευτικό όπλο απέναντι στην τρόϊκα, για την επίτευξη καλύτερων όρων σε μια διαπραγμάτευση.

Οι πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις της πλατείας που δεν οδηγούν σε ενσωμάτωση στην ουσία είναι τριών ειδών: Πρώτον είναι οι ριζοσπαστικοποιημένοι εργαζόμενοι και μικροαστοί (κυρίως επαγγελματίες και έμποροι που έχουν γονατίσει απο τις τράπεζες) πρώην (ΝΔ και ΠΑΣΟΚ) ή νυν (ΛΑΟΣ) συντηρητικοί πολιτικά, που συσπειρώνονται στην Σπίθα, στους 300 και στον χώρο γύρω απο τον Καζάκη. Ο Καζάκης είναι μια μοναδική περίπτωση αγκιτάτορα που έχει οργώσει όλη την Ελλάδα, κι έχει πείσει πολύ κόσμο για την αναγκαιότητα διαγραφής του χρέους κι εξόδου απο την Ευρωζώνη. Η δυναμική του Ε.ΠΑ.Μ που πάει τώρα να δημιουργήσει με σκοπό να διεμβολίσει την “αριστοκρατική” και εθνικιστική Σπίθα, μένει να δούμε πόσο μεγάλη θα είναι. Η ουσία πάντως είναι πως στο βαθμό που οι αντι-ιμπεριαλιστές πατριώτες του Καζάκη συμφωνούν σε κοινωνική δικαιοσύνη, αναδιανομή, και δημοκρατικές αλλαγές στο σύστημα, μπορεί ναι μεν να μην είναι επαναστάτες με την αριστερή έννοια, αλλά στις παρούσες συνθήκες και με δεδομένα τα σενάρια ενσωμάτωσης που είπαμε παραπάνω, είναι αντι-συστημική δύναμη. Οι άνθρωποι αυτοί βέβαια, βλέπουν την λύση στην δημιουργία ενός πολιτικού φορέα που θα τους εκφράσει. Ο Καζάκης τους δίνει τώρα αυτόν τον φορέα. Είναι αμφίβολο αν θα πετύχει το εγχείρημα, αλλά έχει ενδιαφέρον.

Η δεύτερη δύναμη κατά της ενσωμάτωσης είναι οι αριστεροί της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, του Μετώπου ΑΑ, του Λαφαζάνη, κι άλλων μικρότερων κομμουνιστικών ομάδων, μαζί βέβαια με το ΚΚΕ, το οποίο όμως δεν μετέχει στην πλατεία. Όλες αυτές οι ομάδες έχουν σαφή αντι-μνημονιακή, αντι-ΕΕ και αντι-καπιταλιστική κατεύθυνση. Είναι βέβαιο οτι με την παρούσα πόλωση είναι αδύνατο να μετέχουν σε σενάρια ενσωμάτωσης. Από την άλλη όμως, διαπνεόμενες απο μια λογική αντιπροσώπευσης και (λενινιστικής) πρωτοπορείας, αυτές οι δυνάμεις εγκλωβίζονται στην κοινοβουλευτική διαδικασία, δηλαδή στις εκλογές. Βλέπουν τις πλατείες σαν μέσο πίεσης για να γίνουν εκλογές κι εκεί να πάνε και να αλλάξουν τους συσχετισμούς. Για να γινόταν έστω κάτι τέτοιο στην παρούσα συγκυρία, θα έπρεπε να συγκροτηθεί ένα ενιαίο μέτωπο με όλες αυτές τις δυνάμεις μαζί. Κάτι τέτοιο όμως προσκρούει πρώτον στην άρνηση του ΚΚΕ και δεύτερον στις πολιτικές θέσεις ενσωμάτωσης που έχει ο ΣΥΝ. Τώρα το αν οι υπόλοιποι κάνουν μια κίνηση διεμβολισμού, ανάλογη με αυτήν του Καζάκη στο άλλο κοινωνικό μπλόκ, είναι ευχής έργον, αλλά μάλλον δεν έχουν την πολιτική τόλμη να το κάνουν, κι αν την έχουν, έχουν αργήσει ήδη πάρα πολύ.

Η τρίτη δύναμη της πλατείας είναι οι μη ανήκοντες σε κανένα μπλόκ, αυτόνομοι, αμεσοδημοκράτες, αντεξουσιαστές, που κυρίως πλαισιώνουν την κατάληψη, την κατασκήνωση και την συνέλευση. Η δύναμη αυτή αποτελείται κυρίως απο νεολαία που διαπνέεται απο τα ιδανικά του Δεκέμβρη, της αυτονομίας και της αμεσοδημοκρατίας. Είναι ενάντια στην αντιπροσώπευση και δεν πιστεύουν οτι την λύση θα την δώσουν οι εκλογές. Κύρια αδυναμία αυτού του μπλόκ είναι πως το Σύνταγμα είναι μέν μια κατάληψη δημόσιου χώρου, αλλά δεν δημιουργεί κοινωνικό χώρο. Στην ουσία, η επιβολή απο τα κάτω θεσμών αυτο-οργάνωσης απαιτεί την δημιουργία κοινωνικών χώρων και την δικτύωση μεταξύ τους, κι όχι απλά και μόνο πολιτικές συνελεύσεις. Η αυτο-οργάνωση απαιτεί ομάδες που θα οργανώνουν ολόκληρη την ζωή τους, την παραγωγή, τις σχέσεις και την αναπαραγωγή, με βάση την αυτο-διαχείρηση κι όχι μόνο την κατάληψη χώρων και θεσμών που έτσι κι αλλιώς έχουν φτιαχτεί μέσω της, και για την, ανάθεση και την εκπροσώπηση. Με αυτήν την έννοια η συνέλευση είναι ένα πολιτικό εργαστήρι, αλλά όχι ακόμα ένα πολιτικό και κοινωνικό υποκείμενο. Βλέποντας και το πυροτέχνημα του ΓΑΠ για δημοψήφισμα για το Σύνταγμα κλπ., καταλαβαίνουμε πόσο εύκολο είναι να ενσωματωθούν στον συστημικό λόγο, γενικές αναφορές περι άμεσης δημοκρατίας, όταν αυτές δεν περιλαμβάνουν ζητήματα ιδιοκτησίας, παραγωγής και αυτοδιαχείρισης όλων των μορφών της κοινωνικής ζωής.

Παρόλες τις δυσκολίες και τις διαφορετικές αναφορές και στοχεύσεις, πιστεύω οτι οι τρείς αντι-συστημικές δυνάμεις της πλατείας, μπορούν να κινηθούν παράλληλα και να συγκλίνουν στον άμεσο στόχο, κι έτσι η μάχη με το σύστημα να είναι νικηφόρα. Για όσο διάστημα όλες αυτές οι δυνάμεις μοιράζονται τον ίδιο χώρο, θα μπορούν να ανταλάσσουν ιδέες, εμπειρίες και τουλάχιστον να κατανοούν η μιά την άλλη. Ό,τι κι αν γίνει τελικά, είναι καλό να γνωρίζουμε τις αδυναμίες και τις δυνατότητές μας, τις συμμαχίες μας και τους κινδύνους της ενσωμάτωσής μας στο σύστημα, μέσα είτε από την εμμονή μας σε βεβαιότητες, είτε από την μη κατανόηση του διπλανού μας. Και βέβαια να μην πιστέψουμε ξανά σε υποσχέσεις.

Από:http://antisomata.wordpress.com