Οι δύο αφηγήσεις για την έξοδο από την κρίση και το πολιτικό κενό

`

Της Βαγγελιώς Σωτηροπούλου

`

πό τις συζητήσεις που αναπτύσσονται στην αριστερά όσον αφορά τη διέξοδο από την κρίση προς όφελος των «κάτω» διαφαίνονται 2 αφηγήσεις :

Η μία (α) θέτει ως κύριο στόχο την αλλαγή των συσχετισμών εντός της ΕΕ, το «καλό -μαλακό ευρώ», την αναδιανομή πόρων εντός της ΕΕ από τις χώρες με πλεονάσματα προς τις χώρες με ελλείμματα, την δημιουργία ευρωπαϊκών μηχανισμών ελέγχου του τραπεζικού κεφαλαίου, την αντικατάσταση του Συμφώνου Σταθερότητας από ένα Σύμφωνο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας. Στην αφήγηση αυτή, η ιδιομορφία της Ελλάδας ως αδύναμου κρίκου της ΟΝΕ είναι πολιτικά αδιάφορη.   Θεωρεί ότι η έξοδος από την κρίση προς όφελος των κάτω, μπορεί να είναι συνέπεια μόνον μιας συνολικής αλλαγής τοπίου στην Ευρώπη και θεωρεί επικίνδυνη την χάραξη μιας πολιτικής παραγωγικής ανασυγκρότησης της εθνικής οικονομίας σε ρήξη με την ΟΝΕ και τον ισχύοντα καταμερισμό εργασίας στην ΕΕ.

Η άλλη (β) θέτει ως κύριο στόχο την σύγκρουση με την ΕΕ, την ριζοσπαστική έξοδο από την ευρωζώνη. Αντιμετωπίζει το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι αδύνατος κρίκος σαν «δυνατό σημείο» μιας προοπτικής αριστερής ρήξης με το σύστημα.  Θεωρεί ότι η έξοδος από την κρίση προς όφελος των κάτω, μπορεί να είναι συνέπεια μόνον ενός ισχυρού αντι ΕΕ κινήματος, που θα λειτουργήσει σαν ντόμινο και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Δίνει έμφαση στην παραγωγική αναγέννηση της χώρας και στην αλλαγή της θέσης της στον διεθνή καταμερισμό εργασίας.

Όσον αφορά το εγχώριο σκέλος μιας εναλλακτικής πολιτικής διεξόδου, και οι δύο αφηγήσεις περιλαμβάνουν παρόμοιες προτάσεις (έλεγχος , εθνικοποίηση τραπεζών και άλλων στρατηγικών τομέων, μέτρα  αναδιανομής του εισοδήματος προς όφελος των εργαζομένων, υγεία, παιδεία κλπ).

Με τι κριτήρια θα εξετάσουμε την «ορθότητα» της μιας ή της άλλης αφήγησης ;

1) Θα μπορούσαμε να την εξετάσουμε με κριτήρια θεωρίας. Για παράδειγμα υπάρχει η άποψη ρευμάτων του ορθόδοξου μαρξισμού ότι κάθε ρύθμιση σε ανώτερο επίπεδο είναι εξ’ ορισμού θετική : Το πέρασμα από τη μανιφακτούρα στη βιομηχανία, από το έθνος κράτος στον διεθνή πολιτικό θεσμό, από το εθνικό στο διεθνές νόμισμα είναι καλό πράγμα, διότι αναδεικνύει την βασική αντίθεση του καπιταλισμού ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της  παραγωγής και τον ατομικό χαρακτήρα της ιδιοποίησης. Έτσι λοιπόν,  οι καταπιεζόμενες μάζες μπορούν πιο εύκολα να κατανοήσουν την βασική αντίθεση και να ξεσηκωθούν σε αντικαπιταλιστική κατεύθυνση.

2)Θα μπορούσαμε να την εξετάσουμε με κριτήρια επίκαιρης οικονομικής ανάλυσης. Για παράδειγμα υπάρχει ή όχι ιεραρχία κρατών εντός της ΕΕ ; Η αντίθεση κεφαλαίου – εργασίας, έχει τον ίδιο χαρακτήρα σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες ; ή καθορίζεται και από τη θέση της κάθε χώρας στον ευρωπαϊκό και διεθνή καταμερισμό εργασίας ; Εάν εξετάσουμε τις σχέσεις ΑΕΠ, δημόσιου χρέους, ελλείμματος, νομισματικής βάσης της χώρας, πληθωρισμού κλπ, να τους συσχετίσουμε με την κλαδική παραγωγική διάρθρωση της χώρας, και να απαντήσουμε με ρεαλιστικούς όρους : Πότε οι  «κάτω» έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν δουλειά και ψωμί εντός ή εκτός ΟΝΕ;

Σε σχέση με το ερώτημα της ιεραρχίας των κρατών, πέραν της οικονομικής ανάλυσης, στο πολιτικό επίπεδο, έχουμε η όχι κατάλυση της εθνική κυριαρχίας τη χώρας μας ; Μπορούν να υπάρχουν ακόμα αμφιβολίες μετά την δημοσίευση των  όρων δανεισμού της χώρας μας από το μηχανισμό στήριξης ; Η αυτόματη κατάσχεση δημόσιας κινητής και ακίνητης περιουσίας σε περίπτωση αδυναμίας του δανειολήπτη, δεν είναι μορφή νεοαποικιοκρατίας ;

3) Θα μπορούσαμε να την εξετάσουμε με κριτήριο τους υφιστάμενους πολιτικούς-κοινωνικούς συσχετισμούς. Πού τρίζει περισσότερο το σύστημα πολιτικής εξουσίας, στην Ελλάδα ή στην Ευρώπη γενικά; Πού είναι πιο εύκολη η οικοδόμηση πλατιών κοινωνικών συμμαχιών ανάμεσα στα πληττόμενα κοινωνικά στρώματα ; στην Ελλάδα ή στην Ευρώπη γενικά;

4) Παρότι θεωρώ πολύ ενδιαφέρουσα την χρήση των παραπάνω κριτηρίων, προτείνω προτεραιότητα να έχει ένα 4^ο κριτήριο : «ορθή» αφήγηση είναι η αφήγηση που είναι «χρήσιμη» για την εξέγερση. Ποια αφήγηση έχει περισσότερες πιθανότητες να συνδεθεί με τους ανθρώπους που ριζοσπαστικοποιούνται εξ αιτίας της απότομης χειροτέρευσης της ζωής τους; Ποια αφήγηση μπορεί να βοηθήσει καλύτερα στην τόνωση της αυτοπεποίθησης αυτών που κάνανε «ντου» στη Βουλή στις 5/5 ; Ποια αφήγηση μπορεί να βοηθήσει στην κάλυψη προς τ’ αριστερά του τεράστιου πολιτικού κενού ;

Την κατεύθυνση της απάντησης την έδωσε το σύνθημα της διαδήλωσης της 5/5: «Ούτε ΔΝΤ – Ούτε και ΕΕ, πάρε την υπόθεση στα χέρια σου λαέ»

Διαισθητικά θα έλεγα ότι η αφήγηση (α) ταιριάζει με την ψυχολογία της αναμονής, της λύσης από την « Εσπερία», από τους υπάρχοντες πολιτικούς σχηματισμούς και θεσμούς και γενικώς από «κάποιους άλλους» έξω από εμάς . Η αφήγηση (α) ταιριάζει με μια ψυχολογία φόβου και ήττας,. Η αφήγηση (β) ταιριάζει πιο πολύ με το θυμό και την διάθεση σύγκρουσης, η οποία εκτός από αναγκαία, είναι πλέον και υπαρκτή.

Πρέπει επίσης να πάρουμε σοβαρά υπόψη (παρότι αυτό μας δυσκολεύει ιδεολογικά) ότι ο κοινωνικός θυμός έχει «εθνικολαϊκό» χρώμα. Η απότομη επιδείνωση της ζωής της τεράστιας πλειοψηφίας του πληθυσμού, δημιουργεί την εικόνα ότι η χώρα, το «έθνος», δέχεται συνολική επίθεση. Επομένως ή θα βοηθήσουμε να γίνει κατανοητό, ότι ο «εχθρός της χώρας » είναι το ΔΝΤ και η ΕΕ, ή αλλιώς ο εχθρός θα βρεθεί  στον διπλανό μετανάστη, στην χώρα Τουρκία, στην γειτονική χώρα Μακεδονία, παίρνοντας τον δρόμο του εθνικισμού, του ρατσισμού, της ακροδεξιάς.

Διεθνιστική και αλληλέγγυα στους μετανάστες δεν είναι μια πολιτική που προβάλλει μόνον την ηθική διάσταση του θέματος, αλλά μια πολιτική που απαντά πειστικά στο πρόβλημα της ανεργίας, της δημιουργίας αξιοπρεπών θέσεων εργασίας για όλους . Επομένως μια πολιτική που είναι σε πλήρη ρήξη με τις αρχές της ΕΕ, γιατί λέει ΝΑΙ στην ελεύθερη μετακίνηση των ανθρώπων απ’ όπου και εάν προέρχονται και ΟΧΙ στην ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων και εμπορευμάτων .

Μήπως αυτά σημαίνουν ότι ξεχνάμε την δικτύωση- αλληλεγγύη- συντονισμό με τους λαούς της Ευρώπης ; Κάθε άλλο. Αυτό που θα κρίνει την επόμενη μέρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι εάν σε κάποια χώρα θα υπάρξει νίκη. Η έκβαση κάθε πολέμου κρίνεται από συγκεκριμένες μάχες και η πρώτη μάχη δίνεται σήμερα στην Ελλάδα.

Το πολιτικό κενό δεν θα υπάρχει επ’ άπειρον και όσο διαρκεί η κρίση δεν θα υπάρχει αντικειμενικά χώρος για κεϋνσιανές λύσεις. Ο «εθνικολαϊκός» θυμός θα πάρει είτε το δρόμο της αριστερής ρήξης με το πολιτικό σύστημα, είτε της ακροδεξιάς.