H κρίση της αριστεράς, η έννοια της “ηγεμονίας”, ο φόβος του “κόσμου” μπροστά στην κρίση, και η λύση της αυτονομίας και της ελευθεριακής αναρχίας (Του Γιάννη Κ.)

( αναδημοσίευση από το http://antisomata.wordpress.com/ )

Επειδή προέρχομαι απο την αριστερά και ήμουν για χρόνια μέλος του ΣΥΝ είπα να γράψω δυό κουβέντες για τα τρέχοντα γεγονότα στον ΣΥΝ και στον ΣΥΡΙΖΑ. Πιστεύω πως η αρρώστεια της αριστεράς είναι ανίατη και προέρχεται απο όλο το ιστορικό, θεωρητικό, φιλοσοφικό και πολιτικό της παρελθόν το οποίο αποδείχτηκε ανεπαρκές για την ανατροπή του καπιταλισμού και το χτίσιμο μιας ζωής χωρίς εκμετάλλευση. Μαζί όμως με αυτόν τον γενικό παράγοντα, ειδικά για την ελληνική αριστερά ισχύει κι ένας ακόμα: Η πλήρης αδυναμία να γίνει μια σωστή ανάλυση της ελληνικής πραγματικότητας απο την σκοπιά της ταξικής σύνθεσης, των κοινωνικών υποκειμένων και των συσχετισμών εξουσίας.

Μια τέτοια ανάλυση θα μπορούσε υπο προυποθέσεις να σώσει την ελληνική αριστερά και αντί για την εξαφάνιση τύπου Ιταλίας ή Ισπανίας να την οδηγήσει σε ένα δρόμο ανασυγκρότησης τύπου Πορτογαλίας ή Γερμανίας. Με μια τέτοια αριστερά ίσως και να υπήρχε χώρος όσμωσης με τα αυτόνομα, αντιεξουσιαστικά και αναρχικά κινήματα που, για μένα, αποτελούν και τον μόνο ουσιαστικό εναλλακτικό δρόμο για την υπέρβαση του καπιταλισμού. Όμως ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά, κι ας δούμε ξεχωριστά τους δύο αλληλένδετους παράγοντες (τον γενικό κοσμοθεωρητικό και τον ειδικό της ελληνικής “κρίσης”) που οδηγούν την ελληνική αριστερά στη διάλυση.

Για να το ξεκαθαρίσω εξ αρχής, η διάλυση της ελληνικής αριστεράς δεν είναι κάτι που προσωπικά εύχομαι, αφού όλες οι δυνάμεις που αντιμάχονται ουσιαστικά τον καπιταλισμό είναι απαραίτητες. Είναι όμως κάτι που προβλέπω οτι είναι πολύ πιθανό να συμβεί, με βάση άλλες ιστορικές εμπειρίες, με βάση τον διαφαινόμενο σχεδιασμό των οικονομικών και εξουσιαστικών κέντρων του κράτους και του κεφαλαίου, και με βάση τον έως εσχάτων αυτισμό των διάφορων αριστερών “ηγεσιών” και ομάδων που αυτοκτονικά επιμένουν στον σεχταρισμό τους. Σημασία έχει την διάλυση της αριστεράς να μην ακολουθήσει και η διάλυση του αντικαπιταλιστικού κινήματος, και γι αυτό στο τέλος του άρθρου θα προτείνω τρόπους ωστε αυτό να αποφευχθεί.

1. Η έννοια της ηγεμονίας

Όπως γράφει στο βιβλίο του “Gramsci is dead- Anarchist currents in Newest social movements”* ο Καναδός πολιτικός επιστήμονας Richard JF Day (2005) η αποτυχία της αριστεράς κυρίως Μαρξιστικής-Λενινιστικής αλλά και σοσιαλδημοκρατικής παλιότερα να ανατρέψει την καπιταλιστική κυριαρχία οφείλεται στην αντίληψη της “ηγεμονίας”. Στην αντίληψη δηλαδή οτι μια κοινωνική τάξη, μια πολιτική πρωτοπορεία ή μια κρατική ή κομματική μηχανή, θα “ηγεμονεύσει” στον αγώνα για μια νέα κοινωνία, και θα “απελευθερώσει” όλους τους υπόλοιπους, αφού πρώτα συντρίψει τον “αντίπαλο” το κεφάλαιο. Η όλη λογική της “ηγεμονίας” έχει δύο σκέλη. Το πρώτο αφορά στις “διεκδικήσεις” και το δεύτερο στην “κατάληψη της εξουσίας”

Οι διεκδικήσεις, πχ για μισθούς, δικαιώματα κλπ. απευθύνονται στην κρατική ηγεμονία της απάνω τάξης και υποτίθεται οτι την αποδυναμώνουν ενώ σφυρηλατούν και την συνείδηση της αποκάτω τάξης, της προσθέτουν αυτοπεποίθηση οτι μπορεί να πετυχαίνει νίκες και την οδηγούν στην τελική μάχη για την κατάληψη της εξουσίας. Στην πραγματικότητα όμως οι διεκδικήσεις νομιμοποιούν την ύπαρξη και αναπαραγωγή της εξουσίας και διαπαιδαγωγούν τους απο κάτω σε μια συνεχή εξάρτηση απο αυτήν. Επίσης αναπαράγουν και τα στελεχικά επιτελεία, κόμματα, συνδικαλιστές κλπ που οργανώνουν και διευθύνουν τις διεκδικήσεις. Με αυτόν τον τρόπο η “ηγεμονία” και των μέν και των δε διαιωνίζονται.

Απο την άλλη η υποτιθέμενη κατάληψη της εξουσίας απο την εργατική τάξη που σύμφωνα με το μαρξιστικό δόγμα είναι και η πεμπτουσία του “σοσιαλιστικού μετασχηματισμού” αποσκοπεί και διεξάγεται όχι μόνο μέσα απο την αναστροφή της ηγεμονίας απέναντι στους “πλούσιους” και το κεφάλαιο, αλλά και μέσω της ηγεμονίας της εργατικής τάξης στις άλλες “σύμμαχες” τάξεις, δηλαδή ομάδες και ανθρώπους που δεν είναι κεφάλαιο, αλλά ούτε και εργατική τάξη, όπως νέοι, γυναίκες, μετανάστες, μειονότητες, ομοφυλόφιλοι, τραβεστί, αμφιφυλόφιλοι, τεμπέληδες, αλήτες, πρεζόνια κλπ. Αυτή την ηγεμονία την ένιωσαν στο πετσί τους οι λαοί των διάφορων υπαρκτών σοσιαλισμών και σοσιαλιστικών εθνικισμών ανα την υφήλιο, και βέβαια την βίωσαν ως καταπίεση κι όχι ως απελευθέρωση.

Γενικά η λογική της ηγεμονίας προύποθέτει την διεύθυνση, ή την απελευθέρωση της “κοινωνίας” απο κάποιους, προικισμένους, θεόσταλτους, μορφωμένους, “αρίστους” εκπροσώπους, ή προορισμένους απο την μοίρα, την ιστορία ή την “λογική” να διοικούν και να “απελευθερώνουν”. Αυτή είναι και η καταστατική συνθήκη δυστυχώς της αριστεράς που στο βαθμό που η ίδια θα ήθελε να “ανασυντεθεί” και να “ανασυγκροτηθεί” μετά την ήττα του υπαρκτού σοσιαλισμού, θα έπρεπε (αυτή την συνθήκη) να την αναθεωρήσει. Είναι νομίζω προφανές το γιατί:

Η λογική της “ηγεμονίας” εγκαθιδρύθηκε απο τον αστικό, δυτικοκεντρικό πολιτισμό και τον καπιταλισμό που εγατέστησαν τις μεγάλες καταπιεστικές και ολοκληρωτικές οντότητες όπως κράτη, έθνη, εταιρίες, οικονομίες και οργανισμούς στην θέση των παλιών κοινοτικών μορφών ζωής. Η δυτικοκεντρική μαρξιστική θεωρία είδε όλες αυτές τις οντότητες σαν “αντικειμενική” πρόοδο και όχι σαν συνώνυμα του καπιταλισμού. Όταν όλο το οικοδόμημα του “κρατικού σοσιαλισμού” κατέρευσε πολλοί ελπίσαμε οτι η αριστερά θα αναθεωρήσει την πρόσδεσή της στα μηχανοκρατικά-αστικά μοντέλα του 19ου αιώνα. Πολλοί απο εμάς που είχαμε πολύ νέοι ενταχτεί στην αριστερά μέσω ενός αυθόρμητου μικροαστικού ή εργατο-αγροτικού ριζοσπαστισμού, και στην πορεία πήγαμε σπίτι μας μετά απο τη σύγκρουση με τις κομματικές γραφειοκρατίες, πιστέψαμε πως ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα θα ήταν το όχημα μιας τέτοιας αναθεώρησης.

2. Η κρίση της αριστεράς

Έχει μεγάλη σημασία να ορίσουμε τι εννοούμε κρίση της αριστεράς καθώς και απο ποιά σκοπιά την βλέπουμε. Απο την σκοπιά της “ηγεμονίας” ή απο την σκοπιά που θεωρεί τον αγώνα για ηγεμονία ένα συστημικό-εξουσιαστικό παιχνίδι που αναπαράγει μόνο τις θέσεις των παιχτών παρά αλλάζει την κοινωνία; Το πρώτο ζήτημα (τι εννοούμε κρίση;) είναι εύκολο, το δεύτερο (αυτό της σκοπιάς) χρειάζεται κάποια προσπάθεια, προσπάθεια υπέρβασης των στερεοτύπων που οι δεκαετίες των “ηγεμονικών” αγώνων έχουν σφηνώσει στο μυαλό μας.

Η Αριστερά λοιπόν διέρχεται σοβαρή κρίση, γιατί σε συνθήκες πρωτοφανέρωτης, ολομέτωπης επίθεσης του κράτους και του κεφαλαίου κατά της εργασίας αλλά και κατά των δικαιωμάτων δεν μπορεί ούτε να οργανώσει την αντίσταση των ανθρώπων ούτε να εμπνεύσει ελπίδα, ούτε να δώσει μια ορατή διέξοδο σε όφελός τους, με την συμμετοχή τους, και ενάντια στο κεφάλαιο και το κράτος. Αυτό υποστηρίζω οτι είναι μια πραγματικότητα κι όποιος αριστερός δεν την βλέπει νομίζω οτι εθελοτυφλεί, αλλά εν πάσει περιπτώσει, ας σταματήσει να διαβάζει εδώ…δεν τον αφορά το παρόν σημείωμα.

Το ενδιαφέρον είναι πως ερμηνεύουν οι ίδιοι οι αριστεροί αυτήν την κρίση. Αν κανείς προσέξει τις ομιλίες των αρχηγών (όλων των αριστερών αρχηγών) θα δεί πως όλοι χρησιμοποιούν πολύ συχνά τον όρο ηγεμονία! Λένε πως υπάρχει “κίνημα” αλλά η αριστερά δεν έχει την “ηγεμονία” σε αυτό! Τι ακριβώς εννοούν; Υποθέτω πως εννοούν ένα πολιτικό σχέδιο το οποίο θα (θα; πότε;) εκπονήσει ένα κομάτι της αριστεράς και πρώτα θα πείσει τα υπόλοιπα κομμάτια της για την ορθότητά του. Μετά η αριστερά θα πείσει το “κίνημα” και μετά το κίνημα θα πείσει την υπόλοιπη κοινωνία, το σχέδιο αυτό θα γίνει πλειοψηφικό, και θα επιβληθεί. Αυτή νομίζω είναι η λογική κι αν κάνω λάθος διορθώστε με στα σχόλια.

Αν προσέξετε καλά σε αυτήν την λογική υπάρχουν διαδοχικά “στάδια” ή “επίπεδα” ηγεμονίας…η ομάδα, το κόμμα, η αριστερά, το κίνημα, η κοινωνία. Προυπόθεση ομως αυτών των σταδίων είναι τελικά το αρχικό…δηλαδή ένα πολιτικό σχέδιο που θα πείσει το κόμμα, κι ύστερα την αριστερά (ή στη περίπτωση του ΚΚΕ απευθείας το κίνημα μιας και τα δύο πρώτα στάδια ταυτίζονται με το ίδιο το ΚΚΕ). Η λογική είναι πάντα κάθετη και ξεκινάει πάντα απο τα πάνω. Όμως ποιά είναι τα σχέδια; και γιατί κανένα δεν προχωράει έξω απο τα στενά πλαίσια των κομμάτων της αριστεράς ή των ομαδοποιήσεων εντός της;

Η απάντηση σε αυτό είναι η εξής: δεν υπάρχουν σχέδια! Το ζητούμενο δεν είναι ένα πολιτικό σχέδιο εξόδου απο την κρίση με αναδιανομή και δημοκρατία, με συμμετοχή του κόσμου και με λαική πρωτοβουλία. Το ζητούμενο είναι η ηγεμονία αυτή καθεαυτή! Η ηγεμονία εντός του χώρου της αριστεράς και όχι εντός της κοινωνίας. Δυστυχώς αυτή είναι η πικρή αλήθεια. Όχι βέβαια και τόσο πικρή για όσους μπορούν να αποδομήσουν την έννοια της ηγεμονίας….Γιατί όλη αυτή η κατάντια της αριστεράς είναι το αποτέλεσμα της λογικής της “ηγεμονίας” που ανεμίζουν σαν σημαία όλοι οι αρχηγοί! Η ηγεμονία δεν είναι το μέσον για την αλλαγή της κοινωνίας, είναι ο στόχος αυτός καθεαυτός! Κι επειδή δεν θέλω να πετάω λόγια του αέρα θέλω να στοιχειοθετήσω αυτά που λέω μέσα απο τις θέσεις της κάθε ομάδας και κάθε κόμματος χωριστά απέναντι στην κρίση:

Πρώτα το ΚΚΕ. Σε σχόλιο μου σε άλλο άρθρο κάπου εδώ στο blog παραθέτω τις προτάσεις του για λαϊκή εξουσία. Δεν πρόκειται φυσικά περι κανενός πολιτικού σχεδίου. Είναι απλά η αναζήτηση της ηγεμονίας με την ιεραρχική σειρά που παρουσίασα παραπάνω στην πιο κλασική της μορφή: Πείθουμε το κίνημα, πείθουμε τον κόσμο, γινόμαστε πλειοψηφικό ρεύμα, καταλαμβάνουμε την εξουσία κι ύστερα αντιμετωπίζουμε τα ζητήματα…ζήσε μάη μου να φάς τριφύλι…αυτή η τακτική βέβαια έχει το πλεονέκτημα του οτι δεν ευθύνεται για τίποτε και ποτέ, ενώ διεκδικεί συνεχώς απο την εξουσία καλύτερα μεροκάματα και δικαιώματα νομιμοποιώντας διαρκώς το παιχνίδι της “διεκδίκησης” ενώ αναβάλει επ’ αόριστον την “επανάσταση” γι αυτό άλλωστε και η εξουσία “σέβεται και τιμά” το ΚΚΕ.

Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ απο την άλλη πλευρά εστιάζει την διεκδίκηση στην αποχώρηση απο την ΕΕ και το Ευρώ. Αυτό το αίτημα ωστόσο απέχει πολύ απο το να είναι πολιτικό σχέδιο που μπορεί να εμπνεύσει έναν εναλλακτικό δρόμο κοινωνικής δράσης εδώ και τώρα. Γιατί η έξοδος απο ΕΕ και ΕΥΡΩ που απευθύνεται; και απο ποιόν θα γίνει; Απο μια λαϊκή κυβέρνηση προφανώς, άρα μια κυβέρνηση με κορμό την ΑΝΤΑΡΣΥΑ η οποία επίσης θα πείσει το κίνημα, το κίνημα την κοινωνία κοκ. οπότε πάλι “ηγεμονία’!

Πάμε τώρα στον ΣΥΡΙΖΑ, τον μεγάλο ασθενή! Ο ΣΥΡΙΖΑ ή οι πέριξ αυτού χωρίζονται σε 4 ομάδες! Είναι οι Ανανεωτικοί, Οι Τσιπρικοί, Οι Λαφαζανικοί και το Μέτωπο! Οι μισές συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ στοιχίζονται πίσω απο τους Τσιπρικούς κι οι άλλες μισές πίσω απο τον Άλαβάνο και το Μέτωπο. Για να δούμε τώρα τα περίφημα πολιτικά σχέδια των τεσσάρων ομάδων. Κατ’ αρχήν οι προσφάτως αποχωρήσαντες Ανανεωτικοί…δεν έχουν κανένα πολιτικό σχέδιο. Διαμαρτύρονται μόνο για τον αντι-ευρωπαισμό και τον αριστερισμό του ΣΥΡΙΖΑ και ως εκεί. Τίποτ’ άλλο! Ούτε σχέδιο, ούτε πολιτική ούτε τίποτα. Μόνον ηγεμονία στον χώρο της πάλαι ποτέ ΕΑΡ και μιας μερίδας του ΚΚΕ Εσωτερικού, και περιχαράκωση σε αυτόν τον καθαρό και αμόλυντο χώρο μιας μικροαστικής ή μεσοαστικής μερίδας της διανόησης. Δεν αξίζει να ασχοληθούμε παραπάνω, η αποθέωση του σεχταρισμού με ολίγον χρυσόσκονη αστικού καθωσπρεπισμού.

Οι Τσιπρικοί επίσης δεν έχουν καμμιά πολιτική πρόταση, κανένα σχέδιο. καμμία ιδέα! Οι Τσιπρικοί είναι η αποθέωση του οπορτουνισμού και του σεχταρισμού, με την διαφορά οτι ήθελαν διακαώς να “πάρουν” το κόμμα (τον ΣΥΝ) και τα κατάφεραν. Τώρα τι θα το κάνουν τώρα που το πήραν, ο θεός κι η ψυχή τους! Είναι μια παρέα 100-200 ανθρώπων που έπεισαν το συνέδριό τους οτι αξίζουν να ηγηθούν, κυρίως γιατί όλοι οι άλλοι είναι “ξεπερασμένοι” και παλιοί, χωρίς να λένε τίποτα οι ίδιοι, χωρίς να προτείνουν τίποτα, χωρίς να έχουν κανένα στίγμα. Μόνος σκοπός η πολιτική τους ύπαρξη και η “ηγεμονία” στο κόμμα (και στις έμμισθες θέσεις)!

Η τρίτη ομάδα, οι Λαφαζανικοί, για να είμαι δίκαιος είναι οι μόνοι που έχουν καταθέσει μια συγκεκριμένη πρόταση, που παρόλο που δεν ξεφεύγει απο την λογική της ηγεμονίας, είναι τουλάχιστον μια σοβαρή πρόταση! Μιλάνε για επαναδιαπραγμάτευση και διαγραφή μέρους του χρέους, εθνικοποίηση των τραπεζών και επανεξέταση των σχέσεων με ΟΝΕ και ΕΕ χωρίς να τίθεται ως εξαρχής όρος για συμφωνία στις πολιτικές δυνάμεις, η παραμονή ή η έξοδος απο το Ευρώ. Αν και αυτή η πρόταση είναι σοβαρή, έχει δυό τρείς αδυναμίες. Οι εμπνευστές της την θέτουν μέσα στον ΣΥΝ χωρίς καμμιά ελπίδα να πείσουν τους Τσιπρικούς, οι οποίοι τώρα εκδικούνται τον Λαφαζάνη για την κηδεμονία στον Τσίπρα όλο το προηγούμενο διάστημα. Οι πολιτικοί χούλιγκανς του Τσίπρα για το μόνο που ενδιαφέρονται είναι να ελέγχουν το κόμμα και τίποτ’ άλλο. Είναι μαζί με το ΚΚΕ το τυπικό παράδειγμα της αριστερής “ηγεμονίας”, και χρησιμοποιούν όλα τα γνωστά κόλπα (ίντριγκες, αποκλεισμοί, προβοκάτσιες, αλισβερίσια, πελατειακό δίκτυο κλπ.) για να την πετύχουν: Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα!

Η πρόταση Λαφαζάνη ωστόσο δεν προσκρούει μόνο στην αντίδραση των Τσιπρικών: διατυπώνεται απο ανθρώπους που σε μεγάλο βαθμό έχουν θρέψει κομματικές και συνδικαλιστικές γραφειοκρατίες κι έχουν χαμηλό βαθμό αξιοπιστίας ή έστω εμοιστοσύνης μέσα στην αριστερά. Κινείται μόνο στο επίπεδο το κυβερνητικό, και προυποθέτει πάλι μια αριστερή “ηγεμονία” χωρίς να θέτει στόχους και΄μεθόδους που θα φέρουν τους ίδιους τους εργαζόμενους και ανέργους στο προσκήνιο της πολιτικής και κοινωνικής πάλης. Παρόλα αυτά πιστεύω πως η πρόταση Λαφαζάνη θα ήταν η μόνη που θα μπορούσε να ενώσει όλα τα κομμάτια της αριστεράς σε μια πολιτική ενότητα, αν βέβαια δεν υπήρχε η καταραμένη “ηγεμονία”…η θανατερή αρρώστεια της αριστεράς που μάλλον θα την οδηγήσει αργά ή γρήγορα στον τάφο…

Τελευταία ομάδα αυτή του Μετώπου. Τελικά ούτε αυτοί έχουν κάποιο πολιτικό σχέδιο. Πέρα απο την αρχική τους διακύρηξη και την θέση για δημοψήφισμα για το σύμφωνο σταθερότητας, θέση που ξεπεράστηκε απο τις εξελίξεις, δεν υπάρχει σαφές σχέδιο ή διακύρηξη θέσεων. Αν και η ΚΟΕ έχει υιοθετήσει την θέση για στάση πληρωμών κι έξοδο απο την ΟΝΕ, αυτή δεν είναι καν θέση και του Μετώπου, κι έτσι όπως διατυπώνεται μοιάζει περισσότερο να εξυπηρετεί την αντιπαράθεση με τους Τσιπρικούς “Διεθνιστές” (τάχαμου) παρά μια σαφή και στοχευμένη πολιτική πρόταση που να περιλαμβάνει και να εμπνέει κι αυτούς που θα την υλοποιήσουν, κι όχι μόνο τους ακαδημαίκούς οικονομολόγους που την προτείνουν. Απο την άλλη ο Αλαβάνος λέει άλλα (όχι έξοδος απο ΟΝΕ, να πληρώσουν οι πλούσιοι κλπ.) που μοιάζουν περισσότερο με αυτά που λέει ο Τσίπρας, παρά με αυτά που λέει η ΚΟΕ! Η πλήρης σύγχηση!

Πού είναι λοιπόν μέσα σε όλα αυτά τα ανύπαρκτα, στην ουσία, πολιτικά σχέδια οι ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές των διαφόρων κομμάτων και ομάδων της αριστεράς; Πουθενά! Αφού δεν υπάρχει πολιτικό σχέδιο πουθενά, πως θα υπάρχει και πολιτική διαφορά; Οι διαφορές ουσιαστικά βρίσκονται στις διαφορετικές ιστορικές διαδρομές διαφορετικών κοινωνικών στρωμάτων που ενεπλάκησαν στην αιώνια μάχη για την “ηγεμονία” μέσα στην αριστερά σε διαφορετικές εποχές και ”φάσεις” των κοινωνικών αγώνων. Τα στρώματα αυτά στην ουσία μεταφράζουν την κοινωνική τους εμπειρία ως την “σωστή” άποψη για την επανάσταση ή την μεταρρύθμιση, που “είναι αναγκαίο” αυτά τα ίδια να καθοδηγήσουν και να “ηγεμονεύσουν”. Πρόκειται για την λενινιστική ψευδαίσθηση-αντίφαση του “επαγγελματία επαναστάτη” που θα σώσει τον κόσμο! και τον θετικιστικό-αστικό μύθο πως οι επαναστάτες (όπως και οι επιστήμονες) λογοδοτούν στην ιστορία και στην πραγματικότητα και δεν υπηρετούν τα στενά υποκειμενικά συμφέροντα της κοινωνικής τους ομάδας, αλλά ολόκληρη την κοινωνία.

Η ψευδαίσθηση θα μπορούσε να κρατάει αιώνια και να αναπαράγεται εσαεί, χωρίς φυσικά να αλλάζει τίποτα στο σύστημα, αν δεν ερχόταν η στιγμή που πραγματικά ο κόσμος χρειαζόταν να σωθεί! Και ώ του θαύματος! Τώρα που ο κόσμος όντως θέλει να σωθεί, οι επαναστάτες της αριστεράς κρύφτηκαν μέσα στα γραφεία τους! στα συνέδριά τους! στις συγκεντρώσεις και τις σέχτες τους! Γιατί φυσικά ποτέ δεν ήθελαν να σώσουν τον κόσμο, παρα μόνον τους ρόλους τους και την κοινωνική τους θέση. Ο κόσμος αν σωθεί, θα σωθεί μονάχος του! Η “ηγεμονία” υποδηλώνει την επιβολή, και η επιβολή την δύναμη και την εξουσία. Το θέμα είναι αν υπάρχει κάτι πέρα απο την εξουσία και την ηγεμονία, κατι πέρα απο τους σωτήρες και τους καθοδηγητές.

3. Η Αριστερά της κρίσης, ο πανικός και ο φόβος του “κόσμου”, και η λύση στην αυτο-οργάνωση των ανθρώπων…

Η κρίση όσο και βαθειά και να είναι στον καπιταλισμό έχει πάντα τα ίδια χαρακτηριστικά. Μέσα απο μια περίοδο μεγάλων ή μικρών αναταράξεων οδηγεί στην αναδιάταξη της οικονομίας τον προσανατολισμό σε νέους τομείς και την αναδιανομή των προνομίων και του πλούτου και μέσα στην τάξη των ιδιοκτητών-επιχειρηματιών και ανάμεσα στις υποτελείς και μεσαίες τάξεις.΄Το αποτέλεσμα είναι άλλοτε να προκύπτει μια διόγκωση της μεσαίας τάξης και συρρίκνωση των πιο φτωχών τάξεων, άλλοτε η διεύρυνση των νεόπτωχων, άλλοτε η αναδιανομή ισχύος ανάμεσα σε βορρά και νότο, άλλοτε πολλά απο αυτά μαζί, ή άλλα που είναι δύσκολο να προβλεφθούν.

Στην Ελλάδα και στην συγκεκριμένη κρίση αυτό που φαίνεται να είναι το πιο πιθανό είναι η συρρίκνωση της “μεσαίας τάξης” και η εξαθλίωση μεγάλων στρωμάτων απο την μέση και κάτω της εισοδηματικής κλίμακας. Στα ανώτερα στρώματα φαίνεται πιο πιθανή η ανακατεύθυνση της κερδοφορίας απο τον κατασκευαστικό, τον εμπορικό-καταναλωτικό, τον τραπεζικό και τον χρηματηστηριακό κλάδο σε άλλες περιοχές με χρεωκοπίες, συγχωνεύσεις και μεταφορά πόρων στο εξωτερικό, διαδικασίες που πρώτον θα πάρουν χρόνο (χρόνο αρκετό για να γονατίσουν ανέργους, χαμηλόμισθους και συνταξιούχους) και δεύτερον είναι μάλλον απίθανο να οδηγήσουν τουλάχιστον άμεσα σε “επενδύσεις” την στιγμή που η γονατισμένη αγοραστική δύναμη δεν θα μπορεί για χρόνια να απορροφήσει προιόντα νέων επενδύσεων. Έτσι αυτό που είναι πιο πιθανό, είναι να ακολουθήσει μια παραπέρα λεηλασία αυτών που λέμε “δημόσια αγαθά” -ενέργεια, μεταφορές, λιμάνια, τηλεπικοινωνίες κλπ, όπερ σημαίνει παραπέρα συρρίκνωση του “κράτους” και της υπαλληλίας του, άρα και της πελατειακής βάσης του πολιτικού συστήματος.

Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε μια ζοφερή εικόνα και προοπτική. Η απουσία εναλλακτικής πρότασης παγώνει τον κόσμο και σπέρνει τον πανικό και τον φόβο. Ο κόσμος φοβάται οτι θα χάσει πέρα απο δουλειές, μισθούς και συντάξεις, ακόμα και τις καταθέσεις του, κι ένα όργιο φημών κυκλοφορεί γύρω απο αυτό το θέμα. Αποδείχτηκε οτι ο φόβος και ο πανικός των μεσαίων στρωμάτων ήταν το καλύτερο αντίδοτο για την πιθανή εξέγερση που φοβόντουσαν όλοι οι ιθύνοντες των μέτρων (ΕΕ, ΕΚΤ, ΔΝΤ και Κυβέρνηση). Αυτό που μπορεί κανείς να καταλογίσει στην Αριστερά, δικαιολογημένα κατα την γνώμη μου, είναι η αδυναμία της να έμπνεύσει αισιοδοξία οτι υπάρχει διέξοδος απο αυτή την μαυρίλα, στον ίδιο τον δικό της κόσμο! Έτσι η αριστερά γίνεται μέρος του προβλήματος κι όχι της λύσης.

Η εξήγηση γι αυτό μπορεί να δοθεί απο το γεγονός οτι τελικά τα δυό κομμάτια της αριστεράς στηρίζονται σε πολιτικά και κοινωνικά το ίδιο συντηριτικές “πελατείες” όπως και τα αστικά κόμματα, αυτές υπηρετούν και μέσω αυτών αναπαράγονται. Το ΚΚΕ στηρίζεται σε μικρομεσαίους εργολάβους, μικρο-επιχειρηματίες, μικρο-εμπόρους και συνταξιούχους οι οποίοι ήταν οι κατεξοχήν πελάτες των καταναλωτικών και άλλων δανείων των τραπεζών, ενώ η δύναμή του σε ναυτικούς, οικοδόμους, κλωστοϋφαντουργούς κλπ. ακολουθεί την συρίκνωση των αντίστοιχων κλάδων. Λογικά η εκλογική βάση του ΚΚΕ πλήτεται περισσότερο απο όλους απο την κρίση, αλλά η πειθαρχία που τους επιβάλλει το κόμμα στο να μην εξεγείρονται χωρίς καθοδήγηση, είναι παράγοντας αυτοκτονικός για τα συμφέροντά τους.

Ο ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ έχει την μεγαλύτερη δύναμή του σε Πανεπιστημιακούς, Δικηγόρους, Μηχανικούς, Δημοσιογράφους κλπ., που ναι μεν πλήττονται απο την κρίση αλλά πολύ λιγότερο απο άλλα στρώματα. Η μειοψηφία των οπαδών του ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή άνεργοι, νέοι, τραπεζουπάλληλοι, εμπορουπάλληλοι, συνταξιούχοι, δημοτικοί υπάλληλοι κλπ. το πιο πιθανό είναι να εγκαταλείψουν μαζικά το σχήμα αφου στην ουσία δεν εκπροσωπεί πια τίποτα απο τα δικά τους συμφέροντα. Το ίδιο συμβαίνει και με την ΑΝΤΑΡΣΥΑ σε μικρότερη κλίμακα.

Απο την άλλη η μεγαλύτερη μερίδα των πληττόμενων απο την κρίση, είναι η παραδοσιακή εκλογική πελατεία του ΠΑΣΟΚ (και της ΝΔ αλλά σε μικρότερο βαθμό). Δημόσιοι και δημοτικοί υπάλληλοι, έμποροι, μικροί και μεσαίοι επιχειρηματίες. Αυτοί κυριολεκτικά σαρώνονται απο την κρίση, αλλά η πολυμορφία και η διαβάθμισή τους σε πολλές κατηγορίες εισοδηματικές, διευθυντικές και άλλες εμποδίζει ακόμα κάθε ενιαία έκφραση ή αντίσταση. Άλλωστε η επι δεκαετίες “εκπαίδευση” όλων αυτών των ανθρώπων στο ρουσφέτι, το πελατειακό πάρε δώσε και την διαφθορά, δυσκολεύει την εμπλοκή τους σε πρωτοβουλίες και αγώνες άλλου τύπου.

Όλα αυτά τα στρώματα είναι συντηρητικά με την εξής έννοια: Περιμένουν τον “μεσσία”, το πρόσωπο, το κόμμα, ή το σχήμα, την πολιτική γραμμή, που θα τους οδηγήσει και θα τους σώσει απο τα πάνω. Αυτό που φαίνεται όμως στην παρούσα κρίση είναι οτι το σύστημα δεν έχει, ή δεν πρόλαβε να έχει (κυρίως λόγω παροιμιώδους ανικανότητας των κυριολεκτικά άχρηστων και επίορκων, επικίνδυνων ακόμα κι απο αστική άποψη επιγόνων πρωθυπουργών Καραμανλή και Παπανδρέου) τέτοιου είδους εφεδρείες. Γι αυτό και η λύση μιας είτε αστικής είτε “αριστερής”-”εργατικής” ηγεμονίας δεν φαίνεται πουθενά στον ορίζοντα.

Η λύση στον φόβο στον πανικό και εν τέλει στην κρίση απο την σκοπιά αυτών που τελικά την πληρώνουν, δεν μπορεί να είναι ένα ανύπαρκτο ηγεμονικό σχέδιο που ¨κάποτε” θα εμφανιστεί, εάν εμπιστευτούμε έναν μεσσία, αλλά η ίδια η αυτενέργεια και πρωτοβουλία των ανθρώπων. Ο φόβος δεν θα σπάσει με διαδηλώσεις αλλά με κοινωνικές δράσεις αυτο-οργάνωσης και αυτενέργειας, με ανάπτυξη παράλληλων, λαϊκών, αλληλέγγυων οικονομικών δικτύων που θα προσφέρουν προϊόντα και υπηρεσίες έξω απο το εμπορικό-καπιταλιστικό-κρατικό κύκλωμα, άρα κι έξω απο την κρίση!

Θέλω να θυμίσω εδώ πως το ΕΑΜ στην κατοχή ξεκίνησε με διοργάνωση συσιτίων στην πεινασμένη Αθήνα και γιγαντώθηκε με τις δομές της αυτο-οργάνωσης στις αυτο-διοικούμενες κοινότητες του βουνού. Αυτό που πέτυχαν οι άνθρωποι τότε με την αυτο-οργάνωσή τους, το κατέστρεψε το “Κόμμα” με την “ηγεμονία” του, στη Βάρκιζα κι αργότερα. Το ζήτημα σήμερα είναι να μην υπάρχει εξαρχής κανένα κόμμα και καμμιά ιεραρχία, αφού η ιστορική εμπειρία έδειξε πως αυτά υπήρξαν και υπάρχουν για να καταστρέφουν παρά για να υπηρετούν την αυτο-οργάνωση και δημιουργία των ανθρώπων.

Η λύση λοιπόν που ήδη έχει ξεκινήσει σε γειτονιές της Αθήνας, είναι η οργάνωση κοινοτήτων που θα οργανώνουν όλη τους τη ζωή κι όχι μόνο την πολιτική τους έκφραση, έξω απο το σύστημα! Φυσικά αυτό δεν μπορεί να γίνει αμέσως, μπορεί όμως να ξεκινήσει αμέσως και να διευρύνεται και να δικτυώνεται στην πορεία. Δεν θα αναζητά να απελευθερώσει όλη την κοινωνία, στο όνομά της, αλλά μόνο όσους μετέχουν στις κοινότητες. Οι ίδιοι θα απελευθερώνουν τους εαυτούς τους και τους χώρους που θα καταλαμβάνουν, αλλά και κυρίως τις σχέσεις αλληλεγγύης που θα δημιουργούν.

Φυσικά αυτές τις κοινότητες δεν θα τις ξεκινήσουν οι αλλοτριωμένοι διανοούμενοι, δημόσιοι υπάλληλοι ή εργάτες που για δεκαετίες ακολουθούσαν τα κόμματα είτε στη λογική της ηγεμονίας είτε στη λογική της πελατείας. Θα τις ξεκινήσουν οι άνεργοι και οι νέοι, που έχουν ήδη μια εμπειρία απο κοινωνικά κέντρα και καταλήψεις αντιεξουσιαστικών ομάδων. Στην πορεία όμως και όλοι οι υπόλοιποι θα μπορούν να μπαίνουν στις κοινότητες και να τις υποστηρίζουν με τεχνογνωσία και ιδέες. Μόνο αυτή η ριζική αλλαγή στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το “κίνημα” απο “διεκδικητικό” και “ηγεμονικό” σε αυτόνομο, δημιουργικό και “αναρχικό” (χωρίς ηγέτες και πρωτοπορίες) μπορεί να διώξει το φόβο και τον πανικό απο τον “κόσμο” και να κάνει το μεγαλύτερό μας όπλο απέναντι στην κρίση, την αλληλεγγύη, το χαμόγελο και την ενότητα στην κοινωνική δράση.

Γιάννης Κ.

*Το βιβλίο κυκλοφορεί ελεύθερο στο gigapedia, ή μπορώ και να το στείλω με μαίηλ σε όποιον ενδιαφέρεται, στα αγγλικά. Κάνουμε μια προσπάθεια στα αντισώματα να το μεταφράσουμε στα ελληνικά και να το διανείμουμε ελεύθερα, σε συνενόηση με τον συγγραφέα.