Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία (του Γιάννη Κ.)

Αυτό το σημείωμα θα μπορούσε να είναι και η συνέχεια του σημειώματος που ανέβασα πριν λίγες μέρες για το “κοινωνικό κράτος”. Όμως αυτές οι τυφλές εξεγέρσεις στην Αγγλία, οι εξεγέρσεις που στοχεύουν κυρίως στο πλιάτσικο (αν και υπάρχουν κι επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα που υποβαθμίζονται απο τα καθεστωτικά μέσα ενημέρωσης), δεν είναι μόνο μια πέτρα στη βιτρίνα του αναπτυγμένου καπιταλισμού. Λένε και κάτι για το υποτιθέμενο κοινωνικό υποκείμενο υπέρβασής του, την “εργατική τάξη”.

Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία, στην οποία έχω ζήσει τα περισσότερα απο τα τελευταία 10 χρόνια, είναι πολύ απλή: Εργατική τάξη με την κλασσική έννοια, εργατική τάξη που πουλάει την εργατική της δύναμη για να ζήσει, εργατική τάξη που κινεί τα “μέσα παραγωγής” χωρίς να τα κατέχει, απλά δεν υπάρχει. Η κατάσταση των εργαζομένων μπορεί να περιγραφεί καλύτερα μέσα από στρώματα εισοδημάτων και αντίστοιχης κατοχής, ή δυνατότητας απόκτησης στέγης και ειδών κατανάλωσης, παρά μέσα απο την σχέση με τα μέσα παραγωγής, με την κλασσική έννοια.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 περίπου, η συντριπτική πλειοψηφία των μονάδων πρωτογεννούς παραγωγής έχει μεταφερθεί εκτός Αγγλίας και εκτός Ευρώπης, στις ζώνες φτηνών μεροκάματων της Ασίας. Μόνο λίγες μονάδες αυτοκινητοβιομηχανίας παραμένουν στην Αγγλία, κι αυτές κατασκευάζουν μόνο κάποια μέρη από τα αυτοκίνητα απασχολώντας λίγες χιλιάδες εργάτες. Η πρώην εργατική τάξη έχει σπάσει σε πολλά κομμάτια. Κάποιοι απόγονοί της μπήκαν στις χαμηλές βαθμίδες του τεράστιου χρηματοπιστωτικού τομέα που αποτελείται κυρίως από τράπεζες, χρηματηστηριακές εταιρίες, και τεράστιες εταιρίες ασφαλειών που δραστηριοποιούνται σε όλον τον πλανήτη.

Το μεγαλύτερο ίσως κομμάτι της εργατικής τάξης απορροφήθηκε από τον τεράστιο επίσης τομέα λιανικού εμπορίου, πολυκαταστήματα, τρόφιμα, ρούχα, μηχανήματα, η πρωτογεννής παραγωγή του οποίου, σχεδόν ολόκληρη λαμβάνει χώρα στην Ασία, στην Αφρική και την Λατινική Αμερική. Κάποιοι δουλεύουν ακόμα στις οικοδομές, όμως η μαζική εισβολή Πολωνών, Ρουμάνων και Βουλγάρων οικοδόμων, που χτύπησαν τα μεροκάματα, έθεσε πολλούς Άγγλους οικοδόμους στο περιθώριο. Ένα άλλο κομμάτι μπήκαν ως υπάλληλοι στις εταιρίες της τεράστιας αγοράς ακινήτων. Στην ουσία το μόνο κομμάτι που έμεινε, κατα κάποιο τρόπο, στην παραγωγή, ήταν αυτό που δούλευε στις τηλεπικοινωνίες, την ενέργεια (πετρέλαια, φυσικό αέριο, πυρηνικά εργοστάσια) και τις μεταφορές. Όμως η υψηλή εξειδίκευση και εμπειρία που απαιτούν αυτοί οι τομείς, δημιούργησε δυό κλιμάκια αμοιβών, τους υψηλά αμοιβόμενους τεχνικούς, και τους ανειδίκευτους κυρίως μετανάστες.

Ένα επίσης μεγάλο κομμάτι της εργατικής τάξης απορροφήθηκε στο δημόσιο, αστυνομία, πυροσβεστική, δήμοι, νοσοκομεία. Όμως κι εδώ, η δυνατότητα υπενοικίασης εργαζομένων δημιούργησε δύο κλιμάκια, τους ειδικευμένους, “του γραφείου”, και τους ανειδίκευτους κυρίως μετανάστες. Απο όλη αυτή την εικόνα ένα κομμάτι, έμεινε εκτός παραγωγής και εκτός ενεργούς οικονομίας. Είναι αυτοί που ζούν απο τα κοινωνικά επιδόματα που είναι μεν πολύ χαμηλά, αλλά είναι δια βίου.

Οι κοινωνικές και εισοδηματικές ανισότητες που προκύπτουν από αυτήν την κατανομή είναι τεράστιες. Ένας μέσος μισθός που συνήθως παίρνουν οι “ειδικευμένοι και μορφωμένοι” κυμαίνεται απο 2 με 3.000 λίρες το μήνα (1 λίρα= 1,15 ευρώ). Αυτός ο μισθός συνήθως πηγαίνει σε στεγαστικό δάνειο (γιατί μόνον όταν ένας Βρεττανός αγοράζει σπίτι, μπαίνει στην “μεσαία τάξη”), σε διακοπές και καταναλωτικά είδη. Απο κεί και πέρα οι διαφορές είναι τεράστιες. Ένας εργαζόμενος στο λιανικό εμπόριο μετα βίας φτάνει τις 700-800 λίρες, ενώ εκατομμύρια δουλεύουν με 500 και 600 part time. Σε όλες τις επιχειρήσεις υπάρχει ο θεσμός της μαθητείας (internship) όπου κάποιος δουλεύει τζάμπα από λίγες βδομάδες ως και 3 μήνες, υποτίθεται για την απόκτηση εμπειρίας. Τα επιδόματα στέγης μπορούν να φτάσουν ως και 500 λίρες, αλλά για μια τετραμελή οικογένεια στο Λονδίνο το νοίκι είναι το τριπλάσιο. Τα επιδόματα ανεργίας είναι τραγικά, 250 λίρες το μήνα, φτάνουν μόνο για την στοιχειώδη διαβίωση. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών που σπάνε και καίνε αυτές τις μέρες στην Αγγλία, ζούν απο αυτά τα επιδόματα. Είναι η λεγόμενη underclass στην Αγγλία, εκφυλισμένη εργατική τάξη, με έντονα προβλήματα αλκοολισμού, ναρκωτικών και εφηβικής βίας (μια δολοφονία εφήβου στο Λονδίνο ανα τρείς μέρες).

Από την άλλη μεριά έχουμε τα “στελέχη” τραπεζών, κτηματομεσίτες, ασφαλιστές, χρηματιστές, στελέχη δήμων, μεγάλων επιχειρήσεων λιανικής κλπ. με μέσο όρο αποδοχών 20.000 λίρες το μήνα…Και μιλάμε για εργαζόμενους, όχι για μετόχους ή ιδιοκτήτες. Βέβαια η μεγάλη πλειοψηφία ανήκει στους μεσαίους των 2 με 5.000 το πολύ, όπως είπα. Αυτή η “μεσαία” τάξη είναι που στηρίζει και όλο το σύστημα.

Παρόλο που η Αγγλία είναι μαζί με τις ΗΠΑ ο παράδεισος του καταναλωτισμού, και παρόλο που το λιανικό εμπόριο είναι τόσο αναπτυγμένο και ευέλικτο που έχει δημιουργήσει μια τεράστια αγορά φτηνών προϊόντων (ρούχα καλής ποιότητας από 1,5 ως 5 λίρες στην Ιρλανδική αλυσίδα “PRIMARK”) που είναι προσιτά ακόμα και στους χαμηλόμισθους των 600 και 700 λιρών, είναι προφανές πως η κατηγορία των underclass, των κοινωνικών επιδομάτων, δεν μπορεί να συμμετάσχει με κανένα τρόπο στο καταναλωτικό πανηγύρι. Αυτοί οι άνθρωποι χωρίς να αποτελούν τάξη, και χωρίς να συμμετέχουν στον καταμερισμό εργασίας, χωρίς να έχουν “ταξική συνείδηση”, εκδικούνται αυτές τις μέρες όλη την υπόλοιπη κοινωνία που τους αφήνει στο περιθώριο, στο σημείο εκείνο που την πονάει: την κατανάλωση και την ιδιοκτησία.

Τί συμπεράσματα μπορούν να βγούν για την επαναστατική θεωρία, από την κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία; Κατά την γνώμη μου τα εξής: 1. Είναι λάθος να θεωρούμε ως “μέσο παραγωγής” το μέσο που παράγει αγαθά για να καλύψει ανθρώπινες ανάγκες. Στον καπιταλισμό μέσο παραγωγής πρέπει να θεωρείται ό,τι παράγει πλούτο και κεφάλαιο, ανεξάρτητα αν ικανοποιεί ανάγκες ή όχι. Το παραγώμενο προϊόν κατασκευάζει την ανάγκη, κι όχι η ανάγκη το προϊόν. 2. Αν διευρύνουμε θεωρητικά (ή στενέψουμε ιστορικά) με αυτόν τον τρόπο την αντίληψή μας για τα “μέσα παραγωγής”, τότε πρέπει να αλλάξουμε και την αντίληψή μας για την “εργατική τάξη”, συμπεριλαμβάνοντάς στην εικόνα μας και την δυνατότητα κάποιου, όχι μόνο να παράγει αλλά και να καταναλώνει τον πλούτο. Αν χρησιμοποιήσουμε το δεύτερο κριτήριο αντι για το πρώτο, θα αλλάξουμε την αντίληψή μας για την εργατική τάξη altogether.

Γιάννης Κ.

Από:http://antisomata.wordpress.com